कलात्मक मूर्तिको संरक्षण हुन सकेन् Sarathikhabar मालिकार्जुन गाउँपालिका वडा नम्बर ६ उकुमा रहेको पुरातात्विक, प्राचीन, ऐतिहासिक उकु महलको भग्नावशेषमा रहेका कलात्मक मूर्तिको संरक्षण हुन सकेको छैन् । भग्नावशेषभित्र रहेका मूर्तिहरु जथाभावी फालिएका छन् । सुर्खेत जिल्लाको काक्रे बिहारकै जस्तै कलात्मक मूर्तिहरु उकु भग्नावशेषमा देख्न सकिन्छ । तर संरक्षण अभाव, प्रचारप्रसार हुन नसक्नु तथा उत्खनन्को प्रयास हुन नसक्दा ओझेलमा परेको छ । संरक्षणको लागि राज्यले चासो नदिएको स्थनीयको आरोप छ । मध्यकालीन कत्युरी राजाहरुको राज्य अन्तरगतपर्ने उक्त उकु महल कहिले भत्कियो भन्ने एकिन विवरण अझै फेला परेको छैन् भने मूर्तिहरुमा लेखिएका लिपीहरु अध्ययन हुन नसकेको जानकारहरु बताउँछन् । पुरातत्व विभागले मूर्तिहरुमा लेखिएका लिपीहरु अध्ययन गर्ने भन्दै दुई पटक जिल्ला पुगेपनि त्यसपछि के भयो भन्ने जानकारी नपाएको मालिकार्जुन गाउँपालिका वडा नम्बर ६ का वडाअध्यक्ष गोपालसिह धामीले बताउनुभयो । पछिल्लो समय गाउँपालिका, प्रदेश सरकार लगायतको सहयोगमा घेर पर्खाल हालेर थोरै संरक्षणको थालनी गरिएको छ । तर त्यसभित्र अझै सिलालेखहरु मूर्तिहरु यत्रतत्र नै छोडिएको छ । बाहिर देखिएका कलात्मक मूर्तिहरु मात्रै एक ठाउँमा राखिएको छ, उहाँले भन्नुभयो, उत्खनन् हुने होर यताउताको क्षेत्रको मूर्तितथा कलात्कम ढुंगाहरु संकलन गर्ने हो भने अझै धेरै नयाँ कुरा फेला पर्न सक्छ । उकु महलको अध्ययन, अन्वेषण, अनुसन्धान र उत्खनन् गर्नसकेमा दार्चुलाकै ऐतिहासिक उपलब्धि हुने ईतिहासका जानकारहरु बताउँछन् । यस भित्र देवीदेवताका मूर्तिहरु, आमलक, शिखर गजुरका अर्धभागहरु, ढुगेंधारा, नाग, बसाह, सिंह चक्रशिलासहित थरिथरिका आकृतिहरु ढुंगामा कुदिएको स्पष्टै देख्न सकिन्छ । विगतमा धेरै सिलालेख तथा ढुंगाहरु चोरी भएको स्थानीय दानीराम तिरुवा बताउनुहुन्छ । विगतमा कयौं ढुंगा सिलालेख मूर्तिहरु चोरी भए, उहाँले भन्नुभयो, पछिल्लो समय साविकको गाविस हुँदादेखि संरक्षण गर्न थालिएको छ । विगतमा कसैको ध्यान गएन्, अहिले आएर संरक्षण गर्नुपर्छ भनेपनि उत्खनन् र अध्ययन भएको छैन् । महाकाली किनारमा अवस्थित ऐतिहासिक उकु कत्युरी राजाहरुको राजधानी भएको मालिकार्जुन गाउँपालिका अध्यक्ष नरेन्द्रसिह धामी बताउनुहुन्छ । महल क्षेत्रमा कोटघर, देबस्थल, दरवारका मजबुद किल्लाहरु, ढुगांमा कुदिएका बिभिन्न भगवानका मुर्तिहरु, मध्यकालका शक्तिशाली कत्युरी राज्य र सभ्यताको हिस्सा भएको विभिन्न दस्तावेजमा भेटिने गरेको अध्यक्ष धामीको भनाई छ । उकुको ऐतिहासिक सम्बन्ध सीमावर्ती भारत पिथौरागढ जिल्लाको अस्कोटसँग रहेको छ । अस्कोटको इतिहासअनुसार सन् १२७९ मा अभयपाल रणचुलाहाटस्थित कत्युरी राज्यको राजधानीबाट अस्कोट आएका थिए र अभयपालले वरपरका विभिन्न असीवटा कोटहरुको एकिकरण गरेर अस्कोट नामाङकरण गरेको किम्वदन्ती भेटिन्छ । पाल राजाहरुलाई त्यति बेला रजवार भन्ने गरिन्छ । बाह्र वटा बिभिन्न राजाहरुको प्रमुख राजालाइ रजवार भन्ने गरिन्थ्यो । दार्चुलाकै देथलाको पाल राज्य भन्ने बाह्र राजाहरुमा सम्मेलित थियो भन्ने बुझाइ पाइन्छ । अहिले कलाकृति र शिलालेख संरक्षण अभाबमा मेटिदै जाँदा स्पष्ट पढ्न सकिने अवस्थामा छैन् । अध्यक्ष धामीका अनुसार उकु महल संरक्षण र अध्ययन अनुसन्धानको लागि पटक पटक पुरातत्व विभागमा प्रस्ताव पेश गरेपनि ठोस प्रगति नभएको बताउनुहुन्छ । एक दुई पटक कर्मचारी आएर गए, तर उपलब्धी देखिएको छैन् । अहिले यस स्थानलाई पर्यटकीय क्षेत्रकै रुपमा चिनाउन जौलजीवि मेला महोत्सव गर्ने गरिएको छ । भग्नावेशष स्थलसम्म सडक पहुँच पुर्याइएको छ । बाहिरबाट मूर्ति तथा शिलालेख हेर्न आउनेहरुलाई सहज होस् भन्न सडकमा जोड दिइएको छ । नेपाल पुरातत्व विभागका पुरातत्वविद् नबराज अधिकारीले पहिलो पटक २०६३÷०६४ मा दार्चुलाको स्थलगत अध्ययन गर्दा बोहोरीगाउँको देवल मन्दिरको भग्नावशेष, खरकडाको देवल, सिलालेख र उकु दरवारका बिषयमा अध्ययन गरेको पाइन्छ । बिस्तृत अध्ययनपछि डिजाइन बनाई सुर्खेतको काक्रेबिहार जस्तै एउटा मन्दिरको स्वरुप दिएर संरक्षण गर्न सके पर्यटकीय क्षेत्रको विकासमा सहयोग पुग्ने स्थानीय बासी बताउँछन् । अहिलेसम्म पनि उकु क्षेत्रको आशिंक मूर्तिकला भएकोबाहेक थप नयाँ कुरा प्रकाशमा आउन सकेको छैन् । चालू आर्थिक वर्षमा संघीय सरकारबाट उकु महल क्षेत्रको विकास तथा प्रवद्र्धनको लागि १० लाख रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरिएको छ । प्रकाशित मिति: सोमबार पौष २१, २०७६/Monday 01-06-2020 तपाईको प्रतिक्रिया सम्बन्धित खबर सबै घुम्न जाउँ “मकरीकोट सिढी” एक वर्षदेखि अवैध क्रसर उद्योग सञ्चालन वडा कार्यालय पुग्नै पाँच घण्टा, सेवा लिनै स्थानीयलाई सास्ती सडक माथि उक्लिदै, भारी कम घट्दै उल काडिङ मेशिन प्रयोगविहिन पहाडि नेपाली कागज विक्री भएन्, उद्योग नै संकटमा, पढ्नै पर्ने लोकप्रिय के हो मालिकार्जुन दार्चुला सेवा समिति ? राष्ट्रपति भण्डारीको भ्रमणको उपलक्ष्यमा गाउँपालिकाद्धारा स्थानीय विदा दार्चुलामा पाँच दिनमा चार जनाको भिरबाट खसेर मृत्यु सामुदायिक स्वास्थ्य इकाई केन्द्रमा तालाबन्दी सुदूरपश्चिमको पहिलो हार, चितवनसँग ३३ रनले पराजित दुर्घटनामा २ जनाको मृत्यु १० जना घाइते मान्छेहरूले पत्याएका छैनन्, केही समयपछि भारत पनि जान्छु : प्रधानमन्त्री